W poprzedniej publikacji opisującej zasady wędkowania na wodach górskich w Czechach, zapewne temat nurogęsi mógł być niezauważony, choćby z powodu natłoku pozostałej informacji. Jednak sprawa jest poważna, warta osobnego potraktowania. Mamy przecież do czynienia z wodnym drapieżnikiem, który z racji szkód jakie wyrządza w pogłowiu najbardziej cennych gatunków ryb, wychodzi na czoło listy rybożerców. Sprawa dotyczy wybranych wód, np. opisanych w ramach okręgu Ostrava - Czechy, ale gatunek tego ptaka daje się również we znaki populacji ryb na rzekach granicznych jak Olza. Paradoksalnie eutrofizacja rzek Polski północnej, która czyni je wodami żyznymi o mniejszej przejrzystości, póki co chroni je od inwazji nurogęsi. Ptak ten polując na ryby wymaga wody klarownej. Okresy jej mechanicznego zanieczyszczenia niesionymi osadami z wód deszczowych, w rzekach południa Polski są krótkotrwałe. Dynamika tych rzek oraz charakter dna oraz brzegów umożliwia szybkie "klarowanie" wody. Tak chwilowy brak dostępu do pokarmu gatunek ten znosi dobrze, w przeciwieństwie do czasem tygodniami trwającego "zamulenia" wody w innych rzekach, które praktycznie tylko z nazwy są wodami górskimi.
Nurogęś, tracz nurogęś (Mergus merganser) – gatunek dużego ptaka wodnego z rodziny kaczkowatych (Anatidae).
O możliwościach tego drapieżnika dowiadujemy się z opisu (Wikipedia): Pokarm - drobne ryby słodkowodne i morskie oraz inne drobne zwierzęta wodne pełniące rolę tylko uzupełniającą jak mięczaki, skorupiaki, owady i ich larwy, które łowi nurkując. Na dziobach nurogęsi znajdują się poprzeczne rogowe ząbki, które wraz z jego zagięciem na końcu powodują, że mogą łatwo chwytać śliskie i zwinne ryby. Najpierw zanurza głowę i wypatruje małych ryb do 10 cm długości (może nawet łapać ćwierćmetrowe), wybierając te najliczniejsze. Przewaga rybiej diety jest nietypowa w porównaniu z innymi gatunkami kaczek. Nurogęś poluje pojedynczo lub grupowo. Podczas nurkowania może osiągnąć 4 metry głębokości i być pod wodą około minutę. Przez to, że posługuje się wzrokiem przy żerowaniu, nie wybiera mętnych jezior. Jesienią duże stada (do kilku tysięcy) polują zespołowo na jeziorach. Spotkać je można też w stadach z innymi kaczkami ... tyle Wikipedia.
Jednak dla Was, cenniejsze będą doświadczenia, z którymi podzieli Kazik Żertka. Wędkarz, który na co dzień obcuje z tym gatunkiem ...
Obserwacje tych ptaków odnoszą się do wód pogranicza czesko-polskiego. Jednak zacznijmy od początku. Właściwie nie mogę na 100% stwierdzić od kiedy rozpanoszyły się na rzekach górskich, może pomiędzy 2005-2010 r. Na pewno są już utrapieniem od ostatniej ostrzejszej i śnieżnej zimy czyli od 2010 r. Zaznaczam, że nie jestem ornitologiem, obserwacje sprowadzają się do okoliczności związanych z muszkarstwem.
Jak żeruje?. Żywi się tylko rybami, jak podaje encyklopedia tylko do 15 cm, choć byłem świadkiem gdy dorosły ptak doskonale poradził sobie z ok 20 cm pstrągiem. Do żerowania potrzebują czystej wody. Najczęściej płyną pod prąd, zachodząc ryby od tyłu, doskonale nurkują, radzą sobie z plątanina korzeni czy podmytymi burtami, wyciągając z nich wszystko co żywe. Potrafią ofiarę zagonić na śmierć. Dlatego potok czy strumień podczas niżówki jest dla nich jak szwedzki stół. Dorosłe żerują w parach. Matki z młodymi przebywają od wiosny do czasem późnej jesieni. Dość późno zaczynają latać, przeważnie dopiero miesiąc potem jak nowe pokolenie kaczek krzyżówek jest już samodzielne. Zresztą okres lęgowy chyba mają taki sam. Tylko samice odchowują młode, jest ich ok 15 - 20 sztuk. Matka jest naprawdę bardzo oddana potomstwu, niektóre stają w obronie swoich młodych choć najczęściej bardzo szybko uciekają. Są raczej płochliwe, choć pary mieszkające na miejskich odcinkach rzek górskich, bardzo szybko się cywilizują, zachowaniem przypominają kaczki krzyżówki.
Jest bardzo wyraźny związek z ilością opadów i poziomem rzek a liczebnością rocznika nurogęsi. W suchych latach, kiedy matka z młodymi nie opuszcza terenu rzeki, w której bliskości wykluły się młode - jest w stanie wychować młode w 80-90%. Co wiąże się z przetrzebieniem przede wszystkim kiełbi, ślizów, strzebli czy piekielnic a właściwie wszelkiego narybku i małych rybek zwłaszcza tych żyjących stadnie. Na jednym z dopływów potoku o szerokości ok. 5-7 m i średniej głębokości ok. 80 cm, dwie matki z przychówkiem dokładnie go wyczyściły do dna. Nie było już kiełbi i stad strzebli a i pstrągów było zadziwiająco mało. Natomiast z jednego odcinka lipieniowego matecznika, zrobiły wręcz pustynię.
Podczas tego lata, opadów było stosunkowo dużo i często woda w tych rzekach była zmącona, mogę stwierdzić, ze przeżywalność tegorocznego pokolenia nurogęsi spadła do paru procent. Jedna ze znanych mi matek, w tym roku ze stadka 14 szt odchowała do jesieni tylko jedno. Na pewno młode nie przeżywają na odcinkach rzek, które poddane są melioracji czy regulacji brzegów. Nie wiem, czy matki prowadzą młode w dół rzeki, czy opuszczają je, ale na takich odcinkach rzek nurogęsi nie występują nawet przez parę lat.
W okresie 2010-2015 skutecznie opanowały wody krainy pstrąga i lipienia. Nie mają naturalnych wrogów. Jedynie powódź, dłuższe okresy opadów powodujące zmącenie wody czy wiosenne przymrozki mogą ograniczyć nadmierną liczebność gatunku. Śnieżna zima i zalodzenie także ogranicza ich liczbę ale tego w ostatnich latach jest jak na lekarstwo. Obserwacja tych ptaków, może dostarczyć silnych wrażeń, u wędkarza może budzić mordercze instynkty. Stwierdzam, że jest szkodliwa dla zdrowia. Przyszło nam jednak żyć i polować na jednym podwórku i odnoszę wrażenie, że ptaki są na uprzywilejowanej pozycji. Kazimierz Żertka
Od redakcji: ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA z dnia 6 października 2014 r.w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt. Na podstawie art. 49 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2013 r. poz. 627, z późn. zm.2) zarządza się, co następuje: Załączniki do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 6 października 2014 r. (poz. 1348) Załącznik nr 1. GATUNKI ZWIERZĄT OBJĘTE OCHRONĄ ŚCISŁĄ Z WYSZCZEGÓLNIENIEM GATUNKÓW WYMAGAJĄCYCH OCHRONY CZYNNEJ ... Liczba porządkowa: 79. nurogęś Mergus merganser
Obserwacje tych ptaków odnoszą się do wód pogranicza czesko-polskiego. Jednak zacznijmy od początku. Właściwie nie mogę na 100% stwierdzić od kiedy rozpanoszyły się na rzekach górskich, może pomiędzy 2005-2010 r. Na pewno są już utrapieniem od ostatniej ostrzejszej i śnieżnej zimy czyli od 2010 r. Zaznaczam, że nie jestem ornitologiem, obserwacje sprowadzają się do okoliczności związanych z muszkarstwem.
Jak żeruje?. Żywi się tylko rybami, jak podaje encyklopedia tylko do 15 cm, choć byłem świadkiem gdy dorosły ptak doskonale poradził sobie z ok 20 cm pstrągiem. Do żerowania potrzebują czystej wody. Najczęściej płyną pod prąd, zachodząc ryby od tyłu, doskonale nurkują, radzą sobie z plątanina korzeni czy podmytymi burtami, wyciągając z nich wszystko co żywe. Potrafią ofiarę zagonić na śmierć. Dlatego potok czy strumień podczas niżówki jest dla nich jak szwedzki stół. Dorosłe żerują w parach. Matki z młodymi przebywają od wiosny do czasem późnej jesieni. Dość późno zaczynają latać, przeważnie dopiero miesiąc potem jak nowe pokolenie kaczek krzyżówek jest już samodzielne. Zresztą okres lęgowy chyba mają taki sam. Tylko samice odchowują młode, jest ich ok 15 - 20 sztuk. Matka jest naprawdę bardzo oddana potomstwu, niektóre stają w obronie swoich młodych choć najczęściej bardzo szybko uciekają. Są raczej płochliwe, choć pary mieszkające na miejskich odcinkach rzek górskich, bardzo szybko się cywilizują, zachowaniem przypominają kaczki krzyżówki.
Jest bardzo wyraźny związek z ilością opadów i poziomem rzek a liczebnością rocznika nurogęsi. W suchych latach, kiedy matka z młodymi nie opuszcza terenu rzeki, w której bliskości wykluły się młode - jest w stanie wychować młode w 80-90%. Co wiąże się z przetrzebieniem przede wszystkim kiełbi, ślizów, strzebli czy piekielnic a właściwie wszelkiego narybku i małych rybek zwłaszcza tych żyjących stadnie. Na jednym z dopływów potoku o szerokości ok. 5-7 m i średniej głębokości ok. 80 cm, dwie matki z przychówkiem dokładnie go wyczyściły do dna. Nie było już kiełbi i stad strzebli a i pstrągów było zadziwiająco mało. Natomiast z jednego odcinka lipieniowego matecznika, zrobiły wręcz pustynię.
Podczas tego lata, opadów było stosunkowo dużo i często woda w tych rzekach była zmącona, mogę stwierdzić, ze przeżywalność tegorocznego pokolenia nurogęsi spadła do paru procent. Jedna ze znanych mi matek, w tym roku ze stadka 14 szt odchowała do jesieni tylko jedno. Na pewno młode nie przeżywają na odcinkach rzek, które poddane są melioracji czy regulacji brzegów. Nie wiem, czy matki prowadzą młode w dół rzeki, czy opuszczają je, ale na takich odcinkach rzek nurogęsi nie występują nawet przez parę lat.
W okresie 2010-2015 skutecznie opanowały wody krainy pstrąga i lipienia. Nie mają naturalnych wrogów. Jedynie powódź, dłuższe okresy opadów powodujące zmącenie wody czy wiosenne przymrozki mogą ograniczyć nadmierną liczebność gatunku. Śnieżna zima i zalodzenie także ogranicza ich liczbę ale tego w ostatnich latach jest jak na lekarstwo. Obserwacja tych ptaków, może dostarczyć silnych wrażeń, u wędkarza może budzić mordercze instynkty. Stwierdzam, że jest szkodliwa dla zdrowia. Przyszło nam jednak żyć i polować na jednym podwórku i odnoszę wrażenie, że ptaki są na uprzywilejowanej pozycji. Kazimierz Żertka
Od redakcji: ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA z dnia 6 października 2014 r.w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt. Na podstawie art. 49 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2013 r. poz. 627, z późn. zm.2) zarządza się, co następuje: Załączniki do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 6 października 2014 r. (poz. 1348) Załącznik nr 1. GATUNKI ZWIERZĄT OBJĘTE OCHRONĄ ŚCISŁĄ Z WYSZCZEGÓLNIENIEM GATUNKÓW WYMAGAJĄCYCH OCHRONY CZYNNEJ ... Liczba porządkowa: 79. nurogęś Mergus merganser