Oligoplectrum maculatum (Fourcroy, 1785) Brachycentridae, gatunek chruścika masowo zasiedlający wody Redy
Chruścik, słowo najczęściej wymieniane pośród terminologii wędkarstwa muchowego. Kojarzy się wprost z wizerunkiem owada, którego wyloty mamy okazje obserwować nad naszymi rzekami. Jest zwiastunem budzącej się wiosny i pierwszych emocji połowu na suchą muchę. Czas wylotu związany jest ściśle z gatunkiem owada i może trwać od kwietnia do listopada. W miesiącach jesiennych daje nam okazję połowu dorodnych kardynałów i związane z tym emocje, nie mniejsze niż połów pstrągów na jętkę majową. Tańczący z rybami. Również bardzo zmienna kolorystyka, zależna od gatunku i środowiska rzecznego doczekała się niezliczonych wizerunków zapełniających nasze muchowe pudełka. Podstawowy wzór suchej muchy zbudowany z dubbingu, skrzydełek CDC oraz jeżynki z koguta, nie tylko na stałe gości w patce muchowej kamizelki, ale stanowi zwykle jeden z pierwszych egzemplarzy much jakie samodzielnie wykonujemy. W tym miejscu wypadało by napisać książkę, bo mając do czynienia z liczbą około 10 tysięcy gatunków, z których część zasiedla nawet wysokie partie gór, (np. w Himalajach do wysokości 5800 metrów ), co do wyboru wielkości i kolorystyki "suchego" chruścika musimy zdać się na obserwację naszego, rzecznego środowiska.
Przenosząc to na specyfikę wód krajowych, wyróżniamy gatunki wczesno - wiosenne, późno - wiosenne, wiosenno - letnie, letnie i jesienne. Okres trwania lotów jest różny dla poszczególnych gatunków i może być też zmienny w poszczególnych latach, jednak za podstawową zasadę można przyjąć, że dla gatunków wiosennych i jesiennych okres ten jest krótki i zwykle trwa od jednego do kilku tygodni. Dla pozostałych wyraźnie dłuższy, nawet ponad dwa miesiące. Niektóre gatunki charakteryzuje jednoczesny rozwój całej populacji i masowe pojawienie w jednym czasie owada dorosłego, jak w przypadku Brachycentrus montanus
Przenosząc to na specyfikę wód krajowych, wyróżniamy gatunki wczesno - wiosenne, późno - wiosenne, wiosenno - letnie, letnie i jesienne. Okres trwania lotów jest różny dla poszczególnych gatunków i może być też zmienny w poszczególnych latach, jednak za podstawową zasadę można przyjąć, że dla gatunków wiosennych i jesiennych okres ten jest krótki i zwykle trwa od jednego do kilku tygodni. Dla pozostałych wyraźnie dłuższy, nawet ponad dwa miesiące. Niektóre gatunki charakteryzuje jednoczesny rozwój całej populacji i masowe pojawienie w jednym czasie owada dorosłego, jak w przypadku Brachycentrus montanus
Kolorystyka suchych chrustów, prawie na każdą okazję
Prawdziwą tajemnicę chruścików skrywa jednak wodna toń, stanowiąc nie tylko o sukcesie ewolucyjnym owadów, ale wyznacza kolejne wędkarskie strategie. Wynika to ze sposobu rozmnażania i tajemniczej fazy życia postaci larwalnej. Wylot owadów to nic innego, jak ostatnia faza ich życia zakończona początkiem nowego pokolenia. W tym czasie samice znoszą jaja składając je pojedynczo lub w pakietach wprost do wody, lub na kamieniach, czy nabrzeżnych zaroślach. Z takich miejsc spadają do wody pod własnym ciężarem lub spłukuje je deszcz. Rozwój jaja zależnie od temperatury wody może trwać od 2 do 4 tygodni. Z jaja wylęga się larwa, która zwykle buduje domek, jednak i bez niego wszystkie chruściki przed przepoczwarzeniem budują sobie schronienie. W okresie larwalnym owady zasiedlają różne typy wód: strumienie, rzeki, jeziora. W tych ostatnich występują w płytkim litoralu, ale spotkać je można do głębokości 40 metrów a w przypadku niektórych gatunków nawet do 80 metrów. Większość chruścików to gatunki przydenne, i w związku z tym niektóre posiadają nawet specjalne przystosowanie w postaci bocznych balastów.
Wiele gatunków związanych jest z wodami bieżącymi, w niektórych potokach stanowiąc 40 % fauny. W zależności od szybkości prądu zmienna jest ilość larw. Ja wynika z badań przeciętna ilość chruścików wyniosła około 40 osobników na 0,25 m 2, przy małych i dużych szybkościach prądu liczebność była mniejsza niż przy przeciętnych szybkościach 0.4 - 0,7 metra/ sekundę. Zagęszczenie larw w potokach zależy również od rodzaju podłoża a chętniej wybierane są kamienie średniej wielkości. Prąd i charakter dna wpływa nie tylko na rozmieszczenie larw, ale także ich pokarmu. W miejscach o słabszym prądzie żyją gatunki Detrytusożerne oraz Saprofagiczne. To środowisko sprzyjające odnajdywaniu zbutwiałych roślin oraz pozostałych szczątków organicznych.
Część chruścików wypracowała szczególne sposoby pozyskiwania pokarmu wykorzystując nieco szybszy przepływ wody, budując sieci łowne, tak jak w przypadku niektórych gatunków z rodzaju Rhyacophila Rhyacophilidae oraz Hydropsyche Hydropsyche
Larwy chruścików mają kształt gąsienicowaty, wydłużony osiągając rozmiar do kilku centymetrów, z wyraźnie wykształconą głową uzbrojoną w aparat gryzący. Oddychają za pomocą nitkowatych skrzeli, wspomagając ten proces całą powierzchnią ciała. Niektóre to formy bezdomkowe.
Gatunki bezdomkowe
B. Rhyacophila nubila, forma drapieżna wód o szybkim nurcie Rhyacophila nubila
C. Polycentropus flavomaculatus, występuje w odach płynących oraz litoralu jezior Polycentropus flavomaculatus
Większość gatunków buduje jednak schronienia z patyczków, liści, muszelek i kamyczków. Domki mogą być dwóch typów, pierwszy nieprzenośny, na tyle obszerny by larwa mogła się w nim obracać.
Typ drugi, to przenośne, wąskie "futerały" umożliwiające przemieszczanie owada. Z domku zwykle wystaje głowa z częścią ciała, ale larwa może w nim całkowicie się schować. Do utrzymania takiego domku na ciele służy wyrostek grzbietowy na pierwszym segmencie oraz haczykowate przydatki na segmencie ostatnim odwłoka. Materiał do budowy schronienia oraz kształt zależy od gatunku. Apatania buduje domek z bardzo drobnego żwiru, Glyphotaelius z kawałków liści Glyphotaelius pellucidus. Niektóre gatunki wykorzystują różne matriały, jak w przypadku widocznego poniżej Limnephilus flavicornis
Limnephilus flavicornis
A. poczwarka
B. larwa
C. owad dorosły
a,b,c,d. różne typy domków tego chruścika
Chruściki, larwy domkowe
A. Notidobia ciliaris występuje w wodach płynących nawet o szybkim nurcie, równiez w litoralu jezior.
B. Phryganea grandis występuje w wodach wolno płynących i stojących, buduje domki z części roślin
C.Triaenodes bicolor występuje w przewadze w wodach stojących, stawy, jeziora, buduje domki z części roślin
D. Grammotaulius atomarius spotykany w wodach stojących
E. Anabolia nervosa występuje w wodach stojących lub wolno plynących o dnie kamienistym i żwirowym
F. Silo sp. występuje w wodach płynących przeważnie na kamieniach, buduje domek z balastem
G. Leptocerus występuje w litoralu jezior, czasem rzek, tworzy bardzo delikatne domki z pisaku
H. Molanna angustata buduje domki z piasku o charaktersytycznej szerokiej podstawie.Gatunek typowy dla jezior, często pośród trzcin
Budowę domku larwa zaczyna od uprzędzenia sieci, do której wbudowuje elementy konstrukcji. Niektóre gatunki tworzą okrycie wyłącznie z sieci, ale są i takie które tworzą bardziej skomplikowane budowle jak rodzina Polycentropodidae w postaci domków wielokomorowych, zanurzonych jednym końcem w mule. Domek każdego gatunku ma przynależny mu kształt i rodzaj materiałów z jakiego jest zbudowanych, choć ten drugi może być zastąpiony innym materiałem budulcowym. Natomiast kształt pozostaje niezmienny.
Larwy chruścików stanowią istotny skład biomasy organizmów wodnych. W miejscach masowego występowania spełniają ważną rolę w procesach obiegu i przetwarzania materii organicznej. Obecność w środowisku gatunków: Hydropsyche lepida, Rhyacophila nubila, Phryganea grandis, wskazuje wody niezanieczyszczone.
__________________________________________________________________________________
Literatura: "Zwierzęta bezkręgowe naszych wód" Anna Stańczykowska, wydanie drugie, 1986.
Ryciny: "Zwierzęta bezkręgowe naszych wód" Anna Stańczykowska, wydanie drugie, 1986.
Źródła odnośników: Wikipedia
Zdjęcia: autor
W naszej wędkarskiej praktyce, biegła znajomość łacińskich nazw gatunków zapewne nie wiele pomoże, ale powyższe opracowanie ma na celu zwrócenie uwagi na ogromną ilość przedstawicieli chruścików, zróżnicowane obyczaje oraz środowisko w jakim żyją. To już zasadniczy krok do sukcesu w połowach pstrąga i lipienia, dla których larwy chruścika stanowią istotą część składu pokarmowego. W tym miejscu należałoby "otworzyć strony" muchowej encyklopedii, w postaci niezliczonych wykonań imitacji larw chruścików. Z mojej strony ograniczę się do wskazania doskonałej nimfy imitacja latwy chruścika oraz do kilku wykonań własnych. Resztę pozostawiając Waszej wyobraźni i poszukiwaniom w literaturze oraz internecie. Jednak co najbardziej istotne, to nawyk zaglądania po rzeczne kamienie, odwracanie zatopionych kłód, przyglądanie się podwodnym plażom żwirku. To własnie tam odnajdziecie inspirację i wiedzę, jak również odpowiedź na pytanie: Kiedy oraz czym skusić miejscowe ryby ?.
Mokra mucha, chruścik domkowy
Nimfa, chruścik domkowy
Nimfa, chruścik